Çocuklarda Davranış Problemleri

A-A+

Çocuklarda davranış problemleri çeşitli olabilmekte, birçoğu ise aileler tarafından çok geç tespit edilebilmektedir.

 Peki, davranış problemleri dediğimizde aklımıza neler geliyor?

Alt ıslatma, dışkı kaçırma, parmak emme, tırnak yeme, uyku bozuklukları, yeme bozuklukları, nedeni olmayan korkular, içe kapanıklık gibi genellikle aileler tarafından ciddi algılanmayan davranış problemleri olduğu gibi; evden-okuldan kaçma, yalan söyleme, küfür etme, çalma, şiddet gösterme, aşırı inatçılık, öfke nöbetleri gibi ailelerin panikle yaklaştıkları davranış problemleri de vardır.

Bu örneklere bakarak “Benim çocuğumda bu var, demek ki problemli.” demek doğru mu? Problem davranışı nasıl ayırt edebiliriz?

Sadece bu davranışlardan bir veya bir kaçını yaptı diye, çocuğunuzu ‘problem çocuk’ olarak etiketlemeniz kesinlikle doğru değil. Eğer, davranışın çocuğunuza ya da çevresine zarar verdiğini görüyorsanız, davranış çocuğunuzun yaşıtlarından farklı ise, davranış sürekli ve şiddetli ise, yaptığı davranış sosyal çevresinden uzak kalmasına, dışlanmasına neden oluyorsa ve bir problemli davranış diğer davranışları olumsuz etkiliyorsa önlem almak ve müdahalede bulunmak gereklidir.

Birçok anne babanın çocuğa ısrarla “Oğlum/kızım bunu niye yapıyorsun?” diye sorduğunu ve bir cevap beklediğini görmekteyiz. Çocuk ise çoğu zaman bu sorulara cevap veremez. Peki gerçekten, çocuk bunu niye yapmaktadır?  Çocuklar da yetişkin bireyler gibi istedikleri bir şeye ulaşabilmek için ya da istemedikleri bir durumdan kaçınmak için birçok davranışta bulunurlar. Problem davranışların altında yatan sebep de bir şeyi elde etmek ya da bir şeyden kaçınmaktır. Çocuk bu davranışı yaparak ilgi çekmek istiyor olabilir, onaylanıyor olabilir, bu davranışa alışmış ya da alıştırılmış olabilir.

Aileler bu tarz durumlarda panik yapmadan, davranışları gözden geçirmelidir. Çocuğun davranışını neden yapıyor olabileceğini, bu davranışın ona neyi kazandırdığını analiz etmelidirler. Davranışı düzeltme sürecinde aile, anlık bir değişme beklememeli, kesinlikle kararlı olmalıdır. Eğer çocukta eleştirilen davranışı, ailede başka biri –özellikle bir büyük- yapıyorsa, önce onun bu davranıştan vazgeçmesi gerekmektedir.

Maç izlerken küfür eden bir babanın, çocuğun küfür etmesini engelleme şansı çok azdır. Bu nedenle önce babanın küfür etme davranışından vazgeçmesi gerekmektedir. Çocuğunun yalan söylemesinden şikâyet eden bir anne de, komşusunun misafirliğe gelme isteğini kızı gayet sağlıklı olduğu halde ‘Bugün bizim kız biraz hasta.’ diyerek reddediyorsa, çocuğunun yalan söylemesini engellemesi pek mümkün görünmemektedir.

Çocuğa şiddet göstermek, çocuğu aşağılayıp, suçlamak; kardeşleri ve arkadaşlarıyla kıyaslamak, yapabildiği halde olumlu bir davranışı kendi yapmasına izin vermemek (ayakkabısını bağlamayı bildiği halde, çocuğun ayakkabısını bağlamak), yanlış davranışlarını ödüllendirmek (ağladığında istediğini almak) problem davranışların ortaya çıkmasına ve devam etmesine neden olmaktadır.

Özellikle sorunun kabul edilmesi ve nedenleri ile ilgili ailelerin öz eleştiri yapabilmesi, problemi çözmede vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Çocuğunuzla ilgili bir sorun olması sizin “kötü anne-baba” olduğunuz anlamına gelmez.

Çocuğun anlatmak istediklerini ‘Şimdi işim var.’ demeden dinlemek, çocuğunuzu önemsediğinizi göstermenin en kolay yoludur. Bu sayede, çocuk sizin ilginizi çekmek için olumsuz bir davranış sergilemek zorunda hissetmez. Çocuğunuza yapabileceği görevler verin ve yaptığında güzel sözcüklerle ödüllendirin. Başaramadığı görevlerde kızmayın, tekrar denemesine izin verin, yardımcı olun. Birlikte zaman geçirmeye özen gösterin ve ona değer verdiğinizi sık sık dile getirin.

Büyüyünce mutlu olmayı bilen çocuklar yetiştirmek ümidiyle...