Davranış Sorunları

A-A+

Davranış Sorunları
Davranış, günlük yaşamda genellikle kişi ya da olaylara gösterilen tepkilerin yansımasıdır. Bir çocuğun davranışını oluşturan değişkenler pek çok alanı ilgilendirir. Ancak, eğitimcileri ilgilendiren, davranışın toplumsal boyutudur. Sosyal gelişim doğumdan itibaren başlayan ve yaşam boyu devam eden, kişinin başka insanlarla olan ilişkilerinin ve onlara karşı ilgi ve duygularının tümü olarak tanımlanabilir.

Bireyin doğar doğmaz hem fiziksel hem de toplumsal bir çevre içine girmesi, çevreye uyum davranışı göstermesini gerektirmektedir. Bireyin çocukluğunun ilk yıllarındaki gelişimi, onun daha sonraki sosyal davranışlarının temelini oluşturur.

Çocukluk, bireyin fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal alanlarda değişim geçirdiği ve bu değişimin hızlı olarak gerçekleştiği bir süreçtir. Çocuk özellikle ilk altı yaşta anne ve babasının etkisi altındadır. İlk sosyal deneyimlerini aile bireyleriyle etkileşimi sonucunda kazanır. Çocuğa yöneltilen davranış ve ona karşı takınılan tavır, onun topluma uyumunda önemli bir yer tutar.

Çocuk sosyal bir birey olmayı öğrenirken, aynı zamanda en küçük ayrıntısına kadar kopya edeceği bir modele gereksinim duyar. Bu modellerdeki farklılıklar çocuğun çeşitli davranışları edinmesinde önemli olan etkenlerdir.

Bu farklılıklar ve onlara eşlik eden baskılar çocukta bazı davranış sorunlarına yol açabilir. Bu sorunların, anne-baba ve öğretmenler tarafından fark edilmesi ve zamanında müdahalede bulunulması, ileride daha büyük sorunlara yol açmaması açısından büyük önem taşımaktadır.

Davranış sorunları, çocukların sergilediği davranışlar arasında karmaşık duygusal süreçlerle oluşan ve onun yaşamını zorlaştıran davranışlar olarak tanımlanabilir. Bunlar, çocuk ile çevresi arasında sürüp giden olumsuz sosyal etkileşimlerin hem sonucudur, hem de bu sorunların devamının bir nedenini oluştururlar.

Çocuklar, tıpkı yetişkinler gibi, davranış sorunlarını bir "stresi i durumlarla başa çıkma" yöntemi olarak kullanmaktadırlar. Sorununu dışa yansıtan çocuklarda daha çok saldırganlık ve aşırı hareketlilik (hiperaktivite) görülürken içe yansıtan çocuklarda endişe, korku ve dikkat sorunları gözlemlenir.

Yaşının gerektirdiği sosyal gelişimi gerçekleştirememiş çocuk ya da erişkin, davranışlarındaki toplumca onaylanmayan bozukluktan ve toplumun kurallarından dolayı, baskı altına alınır. Toplumsal baskı, bireyin kınanmasından başlayarak, toplumdan dışlanmasına kadar gidebilir. Toplumsal baskının fazlalığı, bireyin mutsuz olmasına ve uyumsuzluğuna neden olabilir. Çocuklarda davranış sorunlarının çoğunun altında yatan neden, sosyal uyumsuzluktur.

Henüz üç yaşını bitirmemiş bir çocuk, ailesi tarafından "başa çıkılması güç" olarak tanımlanıyorsa ve bu sorunlu durum anaokulu döneminde de devam ediyorsa, bu çocuğun dokuz yaş civarında yapılacak değerlendirilmesinde özel bir tanı ölçütüne göre "yıkıcı davranış sorunu olan bir çocuk" tanısı alma olasılığı yüksektir. Ancak erken dönem davranış sorunlarının düzenli olarak değerlendirilmesi ve bu sorunların nedenlerinin belirlenebilmesi güçtür.

Üç-altı yaş arasında çocukların davranışları en iyi, diğer çocuklarla oyun oynarken değerlendirilebilir. Oyun sırasında kavgayı durdurabilme, bir başkasını gruba dahil edebilme, başkalarına övgüde bulunabilme, diğerini rahat ettirme, paylaşmayı bilme, başkalarına yardım etme, bu yaş çocuklarında olumlu olan davranışlardır.

Gelişim psikologlarına göre, bir çocuğun davranışının "sorunlu" sayılabilmesi için çocuğun değerlendirilmesinin belirli ölçütlere göre yapılması gerekir. Yaşa uygunluk, yoğunluk, süreklilik ve cinsel rol beklentileri, bu alanda kullanılan ölçütlerden bazılarıdır.

Yaşa uygunluk:
Her gelişim döneminin kendine özgü davranışları vardır. Bu nedenle, çocuğun içinde bulunduğu gelişim döneminin özelliklerini iyi bilmek gerekir. Örneğin; iki yaş çocuğu olumsuz davranışlar gösterme eğilimindedir ve istenilenleri yapmaz.

Bu yaşlarda çocuk, özerk bir birey olduğunu öğrenme aşamasındadır. Kendisi istemeyince altının değiştirilmesini istemez, öpülmeyi reddeder.Üç ile beş yaşlardaki çocuk dikkat çekmek ister. Hayal dünyası çok geniş olduğu için inanılmaz öyküler anlatabilir. Henüz yalanla yalan olmayanı ayırt edemez.

Ruhsal gelişme açısından okul öncesi dönem çocukları işlem öncesi dönemdedirler ve bu yaşlardaki çocuklar kasıtlı davranış ile kasıtlı olmayan davranışı birbirinden ayıramazlar.Bu nedenle bu yaşlardaki çocukların anlattıkları yalan olarak kabul edilmezken, 11-14 yaşlarındaki çocukların yalan söylemeleri normalden sapan bir davranış olarak kabul edilir.

Yoğunluk:
Bir davranışın sorun olarak kabul edilmesindeki ikinci ölçüt yoğunluktur. Örneğin beş yaş çocuğunda öfke ve huysuzluk doğalken, bu davranış başkasına fiziksel zarar verme şekline dönüşürse, davranış bozukluğu olarak değerlendirilir.

Süreklilik:
Çocuğun belirli bir davranış türünü ısrarlı bir biçimde ve uzun zaman devam ettirmesidir.

Cinsel rol beklentileri:
Erkeklerden kızlara oranla daha saldırgan olmaları beklenirken, davranışları ile erkeklere benzer saldırgan davranan kızların davranışları normalden sapan davranış olarak da değerlendirilebilir.

Sorunlu davranışlar:
Bireyin yeni bir beceri öğrenmesini engelleyen ve bulunduğu toplumun dışında kalmasına neden olan, kendisine ya da diğerlerine zarar veren, aynı zamanda bireyin içinde yaşadığı toplumun sosyal kalıplarına uymayan davranışlar olarak da tanımlanır.

Kaygı ile ilişkili olanlar;
• Tırnak yemek
• Ağlamaklı olmak veya sürekli ağlamak
• Kaşları çatmak
• Yeni ortamlardan kaçınmak
• Donuk olmak
• Olumsuz bir duygu durumu içerisinde bulunmak
Saldırgan davranışlar
• Yüksek sesle bağırmak
• Karşılık vermek
• Söz dinlememek
• Diğerlerine fiziksel zarar vermek

Erken dönem davranış sorunları öğrenci-öğretmen ilişkisinde olduğu kadar, daha sonraki yıllardaki okul başarısını da önemli olarak etkiler.
Yukarda da belirtildiği gibi, bir çocuk daha üç yaştan önce, ailesi tarafından "başa çıkılması güç" olarak tanımlanıyorsa ve bu sorunlu durum anaokulu döneminde de devam ediyorsa, ileri yaşlarda yıkıcı davranış sorunu olan çocuk olarak tanımlanma olasılığı yüksektir.