Büyüme ve Gelişme

A-A+

Büyüme; vücut ağırlığında, boy uzunluğunda, hücre sayısında, organ ağırlıklarında oluşan nicel bir artış olarak tanımlanır. Büyüme, doğum öncesinden ergenlik döneminin sonuna kadar devam eden bir süreçtir.

Gelişme ise; zaman içinde vücut yapısında, işlevlerde, düşüncede ve davranışlarda oluşan değişimdir. Çocuğun içinde yaşadığı çevre, genel sağlık durumu, beslenme durumu ve genetik özellikleri büyüme ve gelişmeyi etkileyen ana öğelerdir.

Büyüme ve gelişme süreklilik gösteren ve birbirleriyle ilişkili süreçlerdir. Örneğin ilk yaşta beyin çok hızlı olarak büyür, hücre sayısı da hızla artar. Beyinin bu hızlı gelişimine paralel olarak bu yaşlar çocuğun yeteneklerinin en hızla geliştiği ve oturma, yürüme, konuşma gibi birçok becerinin kazanıldığı bir dönemdir.

Büyüme, çocukluk döneminin sonlanmasıyla durur. Buna karşın gelişme, tüm yaşam boyu sürer. Çocukluk döneminde gelişme, olgunlaşma ile eşanlamlıdır.

Gelişme alanları genel anlamda fiziksel, bilişsel ve psiko-sosyal alanlar olmak üzere üç alanda oluşur:

Fiziksel alan:

Bu gelişme alanı, duyu yeteneğinin, hareket becerilerinin (motor beceriler) ve konuşma yeteneğinin kazanılması ile ilgilidir. Duyu yeteneğinin gelişmesi için göz, kulak gibi duyu organlarının normal bir gelişme göstermesi, motor beceriler için kasların hacimlerinin ve hücre, lif sayısının artmış olması, konuşma yeteneğinin gelişmesi hem beyinin, hem de konuşma ile ilgili kasların fizik gelişiminin normal olması gerekir.

Fiziksel alan, bireyin vücudundaki temel gelişim ve değişimi kapsar. Örneğin doğum öncesinde ya da doğum sırasında oluşan bir beyin hasarı sonucu "spastik" olarak doğan bir çocukta, beyinin normal gelişme düzeni bozulur ve fiziksel kusura bağlı bir gelişme geriliği görülür.

Bu çocuklar çoğu kez zamanında oturamaz, yürüyemezler. Beyin hasarı beynin başka bölümlerini de i1gilendiriyorsa spastik olmanın yanı sıra öğrenme güçlüğü ve zeka geriliği de görülür.

Bilişsel alan:

Tüm zihin yeteneklerini ve işlemlerini, hatta düşünce oluşturma sürecini kapsar. Algılama, nedensellik, bellek (hafıza), sorun çözme ve dil gibi işlevleri içerir.

Psiko-sosyal alan:

Kişisel özellikler ve sosyal becerilerle ilgilidir. Sosyal koşullara karşı çocuğun kendine özgü davranışlarını, duygularını ve tepkilerini içerir.

Gelişim alanları birbirleriyle karmaşık yollardan ve doğrudan etkileşim içindedir. Bu yüzden gelişim parça parça değil, bir bütün olarak ilerler. Çocuk gelişimi hem biyolojik, hem de bilişsel ve psiko-sosyal özelliklerden etkilenen bir süreçtir.

Büyüme ve gelişmede bireysel farklılıklar söz konusudur. Aynı yaştaki her çocuğun boyu ve kilosu aynı değildir. Gelişimin belirli aşamalarının aynı yaş döneminde olan her çocukta aynı anda gerçekleşmesi beklenemez. Her bireyin tek ve farklı özelliklere sahip olduğu unutulmamalı ve tüm değerlendirmelerde bireysel farklar göz önüne alınmalıdır.

• Büyüme ve gelişmenin hızı her yaşta aynı değildir.

• Büyüme ve gelişme farklı alanlarda farklı hızla oluşur. Örneğin ilk yaşta beyin, ergenlik yaşlarında üreme organlarının hızla büyür ve gelişir.

• Çevresel faktörlerin etkisi, büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu dönemlerde diğer zamanlardan daha belirgindir.

• Gelişim devamlılık gösterir. Kesin olarak ayırmak zor olsa da, her aşama bir önceki ve bir sonraki aşama ile ilişkilidir.

• Büyüme ve gelişme süreci belirli bir sıraya göre gerçekleşir. Örneğin önce baş çevresi hızlı büyür, daha sonra kol ve bacaklar, ergenliğin sonuna doğru da gövde büyümesi ön plana çıkar. Önce kol hareketleri, daha sonra el, daha sonra parmak hareketleri istemli olarak yapılır.
Önce kaba hareketler (kolunu uzatma), çok daha sonra ince (küçük bir eşyayı baş ve işaret parmaklarıyla tutma) hareket becerileri gelişir. Dişler belirli bir sıra düzeni ile çıkar ve değişir.

• Gelişim tüm alanlarıyla değerlendirilmelidir. Her hangi bir gelişim alanlarında ki aksama diğer alanları da etkiler.